Gümrük müşaviri kimdir?
Dış ticaret işlemlerinin yürütülmesinde sanayici, ihracatçı ve ithalatçılara müşavirlik hizmetini özel bir ruhsatla veren kişilere gümrük müşaviri denir. Gümrük müşaviri; 27.10.1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu uyarınca eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin her türlü işlemlerin dolaylı temsilci sıfatıyla yürüten kişidir. Dolaylı temsil yoluyla eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin faaliyetler gümrük müşaviri aracılığıyla yürütülür. Gümrük müşavirleri, 4458 sayılı Gümrük Kanunu hükümleri çerçevesinde Ticaret Bakanlığı’nda verilecek diğer görevleri de yürütürler.
2) Gümrük müşaviri nasıl olunur?
Gümrük müşaviri olabilmek için öncelikle Türk vatandaşı olmak, medeni hakları kullanım ehliyetine sahip bulunmak ve kamu haklarından mahrum bulunmamak gerekir. Ayrıca affa uğramış olunsa bile ağır hapis veya 5 (beş) yıldan fazla hapis, kaçakçılık, zimmet, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma vb. yüz kızartıcı suçlar ile resmi ihaleye ve alım satımlara fesat karıştırma veya devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs suçlarından hüküm giymemiş ve ceza veya disiplin soruşturması sonucunda memuriyetten çıkarılmamış olmaları gerekir. Gümrük müşaviri olabilmek için hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi, siyasal bilgiler ve endüstri mühendisliği bölümlerinden lisans seviyesinde (4 yıllık) mezun olmak gerekir. Farklı bir bölümden lisans seviyesinde mezun olunması durumunda sayılına bu bölümlerden yüksek lisans yapmış olmak ya da ön lisans (2 yıllık) eğitimi veren gümrük, dış ticaret ve Avrupa Topluluğu konularında uzmanlık programı olan meslek yüksek okullarından mezun olunabilir.
Sayılan bu şartların taşınması ve ardından bir Gümrük Müşavirinin yanında 1 (bir) yıl boyunca staj yapmak gerekmektedir. Staj süresi tamamlandıktan sonra yapılacak gümrük mevzuatı ve gümrüğe ilişkin iktisadi, ticari ve mali konuları kapsayan sınavda başarılı olmak gerekir. Sınavda başarılı olan kişilere Gümrük Müşavir Yardımcısı İzin Belgesi verilir. Gümrük müşavir yardımcılığı sınavında başarılı olan kişiler Gümrük Müşavir Yardımcısı İzin Belgeleriyle 2 (iki) yıl boyunca bir Gümrük Müşavirinin yanında çalışmak zorundadırlar. İki yıllık zorunlu stajını tamamlayan kişiler, gümrük mevzuatı ve gümrüğe ilişkin iktisadi, ticari ve mali konuları kapsayan sınavda başarılı olmaları durumunda Gümrük Müşaviri İzin Belgesi sahibi olmaya hak kazanırlar. Gümrük müşavirliği sınavı iki basamak şeklinde yapılmaktadır. İlk basamakta gümrük mevzuatı ve gümrüğe ilişkin iktisadi, ticari ve mali konuları kapsayan yazılı bir sınav yapılmaktadır. İkinci basamak gümrük tarifesi, gümrük işlemlerine dair uygulama konuları ve genel kültür konularını da içine alan sözlü mülakat şeklindedir.
3) Gümrük müşavirinin görev ve sorumlulukları nelerdir?
Gümrük müşaviri 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nda öngörülen şekilde dolaylı temsilci sıfatıyla eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin faaliyetler içerisinde bulunmaya yetkili kişidir. Gümrük Müşavirleri her türlü gümrük işlemini takip ederek sonuçlandırabilirler. Gümrük müşavirleri beyanını gerçekleştirdikleri eşyaların vergi kaybına neden olacak durumların bildiği veya bilmesi gerektiği hallerde ortaya çıkan sonuçlardan tüzel kişilikle birlikte müteselsil sorumludurlar. 1909 yılından beri Türk dış ticaretinin her aşamasında görev alan ve dış ticaret sektörüne yön veren gümrük müşaviri, Türkiye genelinde gümrük idarelerinde işlem gören beyannamelerin %92’sini takip etmektedirler. Gümrük müşavirleri dış ticaret ve gümrük işlemleri ile ilgili konularda yazılı görüş verebilir; hakemlik, bilirkişilik ve benzeri işleri yapabilir.
4) Gümrük müşavirlik mesleği ne zamandan beri özel bir ruhsatla yapılmaktadır?
Gümrük komisyoncuları ile ilgili talimatname 1909 yılında hazırlanmış ve 1 Temmuz 1909 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yayınlanan 252 sayılı 25.06.1909 tarihli genelge ile de gümrük komisyoncularının 1 Temmuz 1909 tarihinden önce Gümrük İdaresinden ruhsatname almaları, bu belgeyi almayanların 1 Temmuz 1909 tarihinden itibaren gümrüklerde iş takip edemeyecekleri belirtilmiştir. Gümrük müşavirliği, ülkemizde 1909 yılından bugüne kadar 110 yıllı aşkın tarihsel sürecinde, daima varlığını sürdürmüş ve 05.02.2000 tarihinde yürürlüğe giren 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile meslek unvanımızın adı değiştirilerek, nitelikleri ve sorumlulukları artırılmış olan gümrük müşavirliği sistemi getirilmiştir.
İstanbul Gümrük Müşavirleri Derneği (İGMD), 19 Haziran 1927 tarihli 1093 sayılı Gümrük Komisyoncuları Kanunu’nun 01.09.1927 tarihinde yürürlüğe girmesiyle faaliyetlerine başlamış olup, günümüzde 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun geçici 6. Maddesine istinaden, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olarak örgütleninceye kadar faaliyetlerini dernek çatısı altında sürdürmektedir.
5) Gümrük müşavirliği mesleğinin önemi nedir?
Gümrük müşavirleri çalışanları olarak, tüm Türkiye’de Ankara, Bursa, İstanbul, İzmir ve Mersin’de bulunan Gümrük Müşavirleri Dernekleri’ne bağlı beyaz yakalı yaklaşık 100.000 kişi Türkiye’nin dış ticaretinin %92’sinin beyanını yapan, çok göz önünde olmayıp ancak özellikle ihracat işlemlerinin doğru ve zamanında yapılmasını sağlayan meslek mensuplarıyız. Türkiye genelinde 2018 yılında; ithalat, ihracat ve antrepo rejimlerinde yaklaşık 7 milyon adet gümrük beyannamesi işlem görmüş olup, bu beyannamelerden yaklaşık 6,5 milyon adedi gümrük müşavirleri tarafından üretilmiştir.
Gümrük müşavirleri olarak, tüm dünyada dış ticaret alanındaki gelişmeleri ve yenilikleri takip etmekle birlikte, dijitalleşen ve elektronik ortama aktarılan uygulamaları vakit kaybetmeden, tedarik zinciri yönetiminin ayrılmaz bir halkası olan gümrük müşavirlerimize aktararak bu uygulamalardan nasıl faydalanmaları gerektiği konusunda seminerler ve zümre toplantıları düzenlemekteyiz. Türkiye’nin bilgi toplumuna dönüşüm politikalarına katkı sağlayacak çalışmaları da yakından takip ederek, ülkemizin sürdürebilir kalkınma hedeflerine ulaşması için gerek Dünya Gümrük Örgütü’nün gerekse Avrupa Birliği’nin dış ticaret ve gümrük işlemleri konusundaki çalışmalarının ülkemizdeki uygulama alanlarında bir an önce yer bulabilmesi için tüm paydaşlarımızla birlikte, üzerimize düşen sorumlulukları yerine getirmeye gayret gösteriyoruz. İş sahipleri 110 yıldır; kendi ticari menfaatleri, hukuki güvenceleri için bilgi ve tecrübeleriyle yüzlerce mevzuattan sorumlu olan bizleri tercih etmektedir.
6) Gümrük müşavirleri kamu için neden önemlidir?
Bir ülkenin gümrükleri o ülkenin güvenliği, insan sağlığı, hayvan sağlığı, çevre sağlığı ve rekabet gücü oluşturabilmesi açısından çok önemlidir. Gümrük müşavirleri de bu bilinçle çalışır. Ülkemizin gümrüklerdeki sigortası, adeta askerleridir. Bulunduğumuz coğrafyayı değerlendirdiğimizde gümrükler ülkemiz için daha da büyük önem taşımaktadır. Önceliği ülke güvenliği ve vatandaş sağlığı olan gümrük müşavirleri; gerek yaptıkların işlemlerin önemi gerekse kamunun 5 katı insan kaynağıyla, Kamunun iş gücünün önemli bir kısmını gerçekleştirirler. Gümrük müşaviri gümrük işlemlerini yaparken şu kurumlarla çalışmakta;
• Ticaret Bakanlığı
• Hazine ve Maliye Bakanlığı
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
• Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı
• Tarım ve Orman Bakanlığı
• Sağlık Bakanlığı
• Gümrük Liman Ve Antrepo İşletmeleri
• Zirai Karantina Müdürlüğü
• Taşıyıcı Firması
• Bankalar
• Laboratuvar, Kimyahane
• Tse, Dts
• Ticaret Odası
• İhracatçı Birlikleri
• Gümrük İdareleri
7) Gümrük müşavirleri diğer ülkelerde de Türkiye’deki gibi yoğun işlemler yapıyorlar mı?
Dünya Gümrük Örgütü’nün (WTO) 2016 yılında yayınladığı rapora göre; WTO’ye üye ülkelerde gümrük işlemlerinin ortalama %85’i gümrük müşavirleri tarafından yapılmakta. Amerika, Çin, Fransa, Yunanistan gibi ülkelerde gümrük işlemlerinin %85’i gümrük müşavirleri tarafından yapılmakta. Hatta Avrupa Birliği üyesi fakat kıyı şeridine hattı olan ülkelerde bu oran daha da fazlalaşmakta. Yine birçok ülkede gümrük müşaviri ruhsatla yapılmakta.
8) Dijitalleşme ve dış ticaretteki yoğun rekabet gümrük müşavirlik mesleğini nasıl etkiledi?
Dijitalleşme ve dış ticaretteki rekabet; saha operasyonlarını hafifletirken, müşavirlik hizmetlerimizin önemini daha da arttırmıştır. Yaptığımız işin inceliklerini anlayabilmek için dünyadaki yeni gümrük anlayışına bakmakta fayda var. Yeni gümrük anlayışı yüksek vergilere dayalı korumacılık yerine;
• Ülke ve ürün güvenliği, tüketicinin, çevrenin, bitki ve canlıların korunması,
• Tedarik ve arz zincirinin güvenliği,
• Yasal ticaretin kolaylaştırılması,
• Sınai mülkiyet haklarının korunması,
• Haksız rekabetin önlenmesi,
• Yasal ticaretin önündeki engellerin kaldırılması, yasal olmayan ticaretle etkin mücadele edilmesi kriterlerini esas almaktadır.
Sürekli değişen bu kriterlerin doğru, hızlı ve güvenli şekilde uygulanması çok geniş bir mesleki bilgi ve tecrübeyi gerektirmektedir. Bu bilgi ve tecrübeye sahip olduğu mesleki yeterliliği sınavla belgelenen gümrük müşavirlerinin hızla gelişen dış ticaretimizde önemli rolü, görevi ve sorumlulukları vardır.
9) Gümrük Müşavirleri Odası’nın kurulması neden önemidir?
110 yılık bir geçmişe sahip bir mesleğiz, İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Mersin olmak üzere beş dernek çatısı altında mesleki faaliyetlerimizi sürdürüyoruz. İlk Gümrük Müşavirleri Derneği İstanbul’da 19 Haziran 1927 tarihli 1093 sayılı Gümrük Komisyoncuları Kanunu’nun 01.09.1927 tarihinde yürürlüğe girmesiyle faaliyetlerine başlamış olup, günümüzde 27.10.1999 tarihli 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun geçici 6. Maddesine istinaden, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu (meslek odası) olarak örgütleninceye kadar faaliyetlerini dernek çatısı altında sürdürmektedir. Ülkemiz dış ticaret ve gümrük mevzuatına dair yürürlükte bulunan 100’ü aşkın kanun, kararname, yönetmelik, tebliğ ve uluslararası anlaşma bulunmaktadır. Geniş bir mevzuat bilgisini sınavla ve mesleki birikimle ispatlayan Gümrük Müşavirleri Gümrük Kanunu ile mali ve kişisel cezai sorumlulukları arttırılarak gümrük müşavirliği unvanı altında ihdas edilmiştir. Gümrük müşavirleri dış ticaret işlemlerinde bilgisine başvurulan, ülke sanayi ve ihracatına sunulan gümrük hizmetlerinin kalitesini yükselten, sanayici, ihracatçı ve Gümrük İdaresi ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılan mesleki disiplin ve saygınlığa önem veren meslek mensupları olarak faaliyet göstermektedirler.
2018 yılı verilerine göre, 391 milyar dolar olan dış ticaret işlemlerine ait gümrük beyanlarının %92’si gümrük müşavirleri tarafından verilmiş ve sonuçlandırılmıştır. Ülkemizin dış ticaret işlemlerinde bu kadar emeği olan bir meslek kuruluşunun günümüzde hala dernek olarak faaliyetlerini sürdürmesi yeterli olmamaktadır. Mesleki disiplinin ve saygınlığının artırılması açısından mevcut dernek tüzükleri artık yetersiz kalmaktadır. Dış ticaretimizin arttırılması için caba sarf eden, ihracatçımızın ve gümrük idarelerinin en önemli çözüm ortağı olarak Kamusal alanda hizmet üreten gümrük müşavirleri, artık Anayasamızın 135. Maddesinin amir hükmü ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun geçici 6. Maddesindeki Kamu Kurumu niteliğinde meslek kuruluşları olan Gümrük Müşavirleri Odaları altında örgütlenmek istemektedirler.
10) Gümrük müşavirlik asgari ücreti neden önemlidir?
Meslekteki haksız rekabeti önlemenin yanı sıra ticaret erbabının da hakkını korumak açısından önemlidir. Çok ciddi bilgi ve deneyim gerektiren bir meslek, her zaman için standartlara sahip olmalı, asla serbest piyasa ekonomisine teslim edilmemelidir.
